E ndodhur thellë nën një mal, uzina iraniane e pasurimit të uraniumit në Fordow është jashtë rrezes së shumicës së armëve që Izraeli ka në arsenalin e tij. Por cilat lloje bombash kundër bunkerëve mund të përdorë Izraeli për të goditur këtë objektiv të mbrojtur?
Aftësitë e kufizuara të Izraelit
Uzina sekrete në Fordow është ndërtuar në një thellësi të konsiderueshme nëntokësore, me centrifuga të rrethuar nga shtresa të trasha shkëmbi. Izraeli nuk e ka fshehur asnjëherë synimin për të ndalur përparimin bërthamor të Iranit. Megjithatë, mendohet se e vetmja armë që ka fuqinë për të depërtuar deri në zemrën e këtij objekti është një bombë amerikane specializuar për shkatërrimin e strukturave nëntokësore – e cila nuk është në zotërim të Izraelit.
Ndërkohë që ish-presidenti Donald Trump ka lëvizur mes thirrjeve për negociata me Iranin dhe kërcënimeve për përgjigje të ashpra, po shtohet shqetësimi nëse Shtetet e Bashkuara do të përfshihen në një tjetër konflikt në Lindjen e Mesme – një zhvillim që Trump ka deklaruar shpesh se dëshiron ta shmangë.
Çfarë janë bombat kundër bunkerëve?
Bombat kundër bunkerëve janë armë të krijuara posaçërisht për të depërtuar thellë nën tokë. Ato funksionojnë me dy faza shpërthimi: fillimisht çajnë sipërfaqen, pastaj shpërthejnë në thellësi, duke goditur objektivat e fshehur, si bunkerët ushtarakë apo impiantet bërthamore.
GBU-57 – arma që “shpon” malet
GBU-57, e njohur si Massive Ordnance Penetrator (MOP), është një bombë me peshë rreth 14 tonë, aq e rëndë sa vetëm një avion bombardues amerikan i tipit B-2 Spirit mund ta mbajë. Kjo bombë përmban sasi të mëdha eksplozivi dhe është projektuar për të depërtuar deri në 60 metra nën tokë përpara shpërthimit.
Sipas analistit ushtarak Michael Clarke, është pikërisht kjo bombë që besohet se ka aftësinë për të goditur impiantin në Fordow – një objektiv i ndërtuar posaçërisht për t’i mbijetuar çdo sulmi ajror konvencional.
Objektivat kryesorë të Iranit
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ka deklaruar shpesh se synon të ndalë përfundimisht programin bërthamor të Iranit, edhe pse autoritetet iraniane mohojnë se po punojnë për armë bërthamore.
Sipas ekspertëve, tre janë qendrat kryesore që Izraeli do të synonte në një ndërhyrje të mundshme:
Natanz – impiant i rëndësishëm për pasurimin e uraniumit; Fordow – i mbrojtur në thellësi të malit; Isfahan – një nga qendrat më të mëdha kërkimore dhe të përpunimit bërthamor në vend.
Çfarë dëmi është shkaktuar deri tani?
Natanz ka qenë objektivi kryesor i sulmeve ajrore izraelite. Salla nëntokësore e centrifugave është dëmtuar rëndë. Sipas drejtuesit të Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike, Rafael Grossi, në këtë sulm janë shkatërruar mbi 15,000 centrifuga – si pasojë e ndërprerjes së furnizimit me energji elektrike, më shumë sesa prej dëmtimeve të drejtpërdrejta fizike.
Ndërkohë, Fordow-i nuk ka pësuar asnjë dëmtim të dukshëm. Grossi deklaroi:
“Në Fordow ka shumë pak, ose aspak dëme të raportuara.”
Në Isfahan, ndërtesa të caktuara, përfshirë laboratorin qendror kimik dhe uzinën e konvertimit të uraniumit, janë dëmtuar, por struktura nëntokësore nuk duket të jetë prekur.
A mund ta godasë Izraeli Fordow-in?
Sipas profesor Clarke, Izraeli do të vazhdojë sulmet mbi impiantet bërthamore:
“Besoj se do të rikthehen përsëri në Natanz. Qëllimi është të vazhdojnë goditjet me bomba kundër bunkerëve, derisa të arrijnë në qendrën e centrifugave.”
Por Fordow mbetet një sfidë serioze.
“Ky impiant është më i mbrojturi, sepse iranianët besojnë se është i paprekshëm. Për ta shkatërruar, duhet të depërtosh nëpër një mal të tërë.”
Clarke shton se Izraeli mund të përpiqet ta godasë edhe në mënyrë indirekte, përmes ndërprerjes së energjisë elektrike – siç ndodhi në Natanz – me shpresën se kjo do ta bënte impiantin të paaftë për funksionim.
A do të lejojë SHBA përdorimin e GBU-57?
Netanyahu ka si qëllim t’u tregojë aleatëve dhe kundërshtarëve të Izraelit se programi bërthamor i Iranit është dëmtuar aq rëndë, sa do të duhen dekada për ta rikthyer në gjendjen e mëparshme.
Megjithatë, suksesi i plotë në këtë drejtim mbetet i pamundur pa përfshirjen e Shteteve të Bashkuara dhe pa përdorimin e armëve të sofistikuara si GBU-57 – një hap që ish-presidenti Trump ka ngurruar ta ndërmarrë.