Skizofrenia është një çrregullim mendor kronik dhe kompleks, i cili ndikon në mënyrën se si një person mendon, ndjen dhe sillet. Ajo përfshin një grup simptomash që mund të jenë të mdryshojnë nga individi në individ, që zakonisht përfshijnë halucinacione, deluzione dhe ndryshime të rëndësishme në sjellje dhe funksionim shoqëror. Skizofrenia është një nga çrregullimet më serioze të shëndetit mendor dhe kërkon trajtim afatgjatë për të menaxhuar simptomat dhe për të përmirësuar cilësinë e jetës së pacientëve.
Simptomat e Skizofrenisë
Simptomat e skizofrenisë mund të ndahen në tre kategori kryesore: simptomat pozitive, simptomat negative dhe ato kognitive.
Simptomat Pozitive: Këto përfshijnë halucinacionet (shikimi ose dëgjimi i gjërave që nuk ekzistojnë në realitet) dhe deluzionet (besime të rreme që nuk ndryshojnë pavarësisht fakteve). Këto simptoma quhen “pozitive” sepse janë shtuar në përvojat normale të individit.
Simptomat Negative: Këto simptoma përfshijnë mungesën e aftësisë për të ndjerë kënaqësi (anhedonia), mungesën e motivimit, tërheqjen sociale dhe një ulje të përgjithshme të shprehive emocionale. Këto quhen “negative” sepse tregojnë humbjen ose uljen e funksioneve normale.
Simptomat Kognitive: Këto përfshijnë vështirësi në përqendrim, probleme me kujtesën dhe organizimin e mendimeve. Këto simptoma shpesh e bëjnë të vështirë për individët me skizofreni të funksionojnë normalisht në jetën e përditshme.
Format e Skizofrenisë
Skizofrenia nuk është një sëmundje e vetme, por një spektrum i çrregullimeve që paraqitet në forma të ndryshme. Më parë, skizofrenia ndahej në disa nënkategori të caktuara, por klasifikimet moderne e konsiderojnë atë si një çrregullim të vetëm me variacione në simptoma. Megjithatë më poshtë do të listojmë disa nga format e saj:
Skizofrenia Paranoide: Kjo formë është karakterizuar nga dominimi i deluzioneve dhe halucinacioneve, shpesh me përmbajtje paranoide, si p.sh., besimi se dikush është duke i ndjekur ose komplotuar kundër tyre. Pavarësisht simptomave të rënda, individët me këtë formë shpesh ruajnë aftësitë e tyre njohëse dhe funksionimin në aspekte të tjera të jetës.
Skizofrenia Hebefrenike (ose e Çrregulluar): Kjo formë përfshin sjellje dhe mendim të çrregullt, shpesh me ndryshime të dukshme në shprehjen emocionale dhe sjelljen sociale. Simptomat mund të përfshijnë reagime emocionale të papërshtatshme dhe të papërputhshme me situatat.
Skizofrenia Katatonike: Kjo formë karakterizohet nga ndryshime ekstreme në sjellje dhe lëvizje, duke përfshirë periudha të gjata të ngurtësisë muskulare (katatonia) ose lëvizje të pazakonta dhe të pavullnetshme. Individët me këtë formë mund të përjetojnë periudha të gjata të mungesës së përgjigjes ndaj mjedisit përreth.
Skizofrenia e Paftypizuar: Kur simptomat e një individi nuk përshtaten qartë me ndonjë nga kategoritë e mësipërme, çrregullimi mund të klasifikohet si skizofreni e paftypizuar. Kjo formë përfshin një përzierje të simptomave që nuk ndjekin një model specifik.
Skizofrenia Reziduale: Kjo formë është karakterizuar nga prania e simptomeve negative (si mungesa e motivimit ose ulja e funksioneve sociale) pas përjetimit të një episode akute me simptoma pozitive të skizofrenisë. Në këtë rast, simptomat pozitive janë më pak të dukshme, por individi mund të vazhdojë të ketë simptoma të tjera të çrregullimit.
Trajtimi i Skizofrenisë
Skizofrenia është një çrregullim kronik që kërkon trajtim të vazhdueshëm. Trajtimi zakonisht përfshin kombinimin e medikamenteve antipsikotike, terapi psikologjike dhe mbështetje sociale. Qëllimi i trajtimit është të menaxhojë simptomat, të parandalojë episodet e përkeqësimit dhe të përmirësojë cilësinë e jetës së individit.