Mungesa e produkteve për shkak të kohës së keqe në vendet e rajonit, ka sjellë për pasojë çmime më të larta këtë vit për prodhimet bujqësore shqiptare, por eksportuesit po përballen me humbje të larta nga kursi i këmbimit
“Kompanitë e eksportit janë në krizë të madhe për shkak të kursit të këmbimit. Gati 30% e eksportuesve kanë falimentuar” tha Laurat Mulliqi, Kryetar i Shoqatës së Eksportuesve të Prodhimeve Bujqësore.
Ai tha se fermerët paguhen me çmime ditore, ndërkohë pagesat nga nënkontraktorët jashtë vendit bëhen me gati 45 ditë vonesë.
“Këtu euro po bie nga dita në ditë dhe nga eksporti i mallrave deri tek arkëtimi i faturave humbjet janë shumë të larta”, – tha ai. Kur nisi sezoni, Euro ishte 117 lekë, ndërsa sot 102 lekë, teksa rënia vazhdon.
Eksportuesit e prodhimeve bujqësore tregojnë se janë pjesa më e pambrojtur në zinxhirin e eksporteve dhe shpesh janë pre e paragjykimeve dhe punojnë në një sektor me rrezik të lartë, të varur nga sasitë e prodhimit dhe cilësia e tij.
Vitin e kaluar, kursi mesatar i këmbimit të Euros me Lekun ishte 118.9 lekë, ndërsa më datë 21 korrik ishte 100.9 lekë, me tendencë në rënie.
Në anën tjetër, importuesit po fitojnë pa u lodhur aspak vetëm nga ndryshimet në kursin e këmbimit. Logjika ekonomike imponon se fitimet nga kursi duhet të përkthehen në çmime më të lira në tregjet e brendshme.
Historia e këtyre 30 viteve tranzicion ka treguar se tregu shqiptar është jo elastik sa i përket përçimit të kursit të këmbimit në krahun ulës të çmimeve. Çmimet në artikujt me pakicë po qëndrojnë të larta me ulje të matshme vetëm për disa produkte ushqimore se vaji dhe mielli teksa për të tjerat janë njëlloj.
Eksportuesit janë të shqetësuar se ekonomia shqiptare është duke u bërë gjithnjë e më shumë jokonkurruese për sektorin e prodhimit.
Humbjet e eksportuesve për shkak të kursit të këmbimit janë bërë të qëndrueshme, pasi rënia po vijon me ritme të larta nga viti në vit. Në pranverën e vitit 2016, 1 euro kushtonte rreth 140 lekë.
Që nga ajo kohë euro është nënçmuar ndaj Lekut me 40 lekë ose 28%. Po në këtë masë kanë rënë edhe të ardhurat e eksportuesve.
Mungesa e financimeve i pret hovin bujqësisë
Prodhimet bujqësore shqiptare po forcojnë lidhjet me tregun nga viti në vit por mungesa e subvencioneve dhe kredive për fermat aktuale po ul potencialin e sektorit për përfitime më të larta.
Aktualisht subvencionet nga buxheti i shtetit për mbështetje për fara/fidanë dhe inpute të tjera janë në vlerën deri në 200,000 lekë për ha për sezon dhe jo për më shumë se 2 sezone, për kultivimin e perimeve, rrushit për tavolinë në serra dhe/ose luleshtrydhe sipërfaqe të mbjellë jo më pak se 1 (një) ha dhe jo më shumë se 1,5 milion lekë për aplikant.
Mirëpo këto kushte përjashtojnë shumicën e fermerëve pasi kanë sipërfaqe me serrë më pak se një hektar.
Fondet e brendshme të buxhetit janë shumë të ulëta. Të dhënat zyrtare nga Ministria e Bujqësisë tregojnë se në 4-mujorin e parë të vitit 2023 në programin e “Zhvillimit rural duke mbështetur prodhimin Bujqësor, Blegtoral, Agroindustrial dhe Marketingun janë realizuar produkte me kosto faktike 396 milionë lekë (3,5 mln euro).
Kjo shumë e cila që përfshin edhe subvencionet ndaj fermerëve u përdor për hartimin e bazës ligjore për masat mbështetëse të Programit të Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural.
Ministria e Bujqësisë shpjegoi se në katër muajt e parë të këtij viti kanë aplikuar gjithsej 68 657 aplikantë, nga të cilët 54 691 në skemën e mbështetjes për naftë për bujqësinë, dhe 13 966 në masat e mbështetjes kombëtare.
Numri më i madh i aplikimeve me rreth 62% vërehet te masat e blegtorisë, ndjekur nga mbështetja për bletarinë me 28%.
“Programi IPARD II është në fazën e përfundimit të vlerësimit dhe disbursimit të aplikimeve. Aktualisht janë disbursuar 25 kontrata. Pas miratimit të IPARD III ka filluar puna për akreditimin e masave” sqaroi Ministria e Bujqësisë.
Ndërkohë një hetim i Komisionit Europian nëpërmjet zyrës së antikorrupsionit (OLAF) ka gjetur parregullsi në përdorimin e fondeve dhe ka pezulluar disbursimin e tyre.
Studimet tregojnë se Shqipëria ka mbështetje shumë të ulët me subvencione të bujqësisë. Por edhe ato pak fonde që jepen vuajnë nga niveli i lartë i korrupsionit dhe nuk po ndihmojnë sektorin e prodhimit bujqësor.
Qasja në financa është një pengesë e madhe për fermerët, veçanërisht për fermerët e vegjël, të cilët janë kushtëzuar nga mungesa e kolateraleve për t’u financuar nga bankat.
Kreditë jepen kryesisht nga institucione mikrofinanciare që ofrojnë interesa shumë të larta. Një problem tjetër i madh është mungesa e sigurimeve bujqësore për fermerët.
Mungesa e sigurimit krijon rreziqe për biznesin. Një operator i madh, i cili është edhe prodhues i madh me pikë grumbullimi, pavarësisht nga fitimet e larta, deklaroi se ishte i gatshëm të shiste biznesin e tij nëse mundej, pasi e ndiente veten të kërcënuar gjatë gjithë kohës nga ndryshimet e klimës dhe rreziqet e tjera që mbart sektori.
Një fermë relativisht e madhe, që kishte deri në 25 ha tokë perime, prodhuese me kontratë për një përpunues falimentoi nga përmbytjet dhe më vonë nga thatësira pavarësisht, se ishte shumë fitimprurëse.
Burimi: Monitor.al