“Një thupër thane për të gjithë bashkëpunëtorët e pushtuesit, që shpresojnë se do t’u harrohet shërbimi poshtërues ndaj kolonizatorit skllavërues serb.” I. D.
Çdo pushtues, për të bërë zap popullsinë e pushtuar, rekruton në organet e pushtetit të vet një numër vendësish, të cilët bëhen përçues të politikës, ideologjisë dhe urdhrave të atij pushteti. Që nga viti 1912, kur trojet shqiptare në Kosovë, Rrafshin e Dukagjinit, në Maqedoni, Mal të Zi dhe në Serbinë e sotme të ngushtë u shkëputën padrejtësisht nga trungu shqiptar dhe hynë nën zgjedhën e egër serbomadaleze, edhe nga popullsia vendëse shqiptare u rekrutuan njerëz për shërbim ndaj pushtetit të huaj — nga “povërënikët” më të thjeshtë deri te deputetët në parlament.
Përfaqësues tipikë të indigjenëve të rekrutuar në aparatin shtetëror të pushtetit jugosllav ishin dikur Dragaj e Mitrovica, Begollë e Peja, Kryezi e Gjakova etj.; më vonë, në aparatin revizionist titist, Fadilj Hoxha, Dzavid Nimani, Mahmud Bakalla e të tjerë.
Në kohën e Jugosllavisë së vjetër, populli shqiptar bënte përpjekje për të zgjedhur përfaqësuesit e vet në organet e pushtetit (rast i Zef Lush Markut, Lufta e Baranit, 1937), duke u nisur nga të drejtat formale të garantuara nga Kushtetuta e atëhershme; për këtë u përgjak shpesh herë me pushtetin shovinist. Ndërkaq, në Jugosllavinë e Titos, pushteti kujdesej vetë për zgjedhjen e njerëzve që do të shërbenin në organet shtetërore.
“Povërënikët” dhe deputetët shqiptarë në “parlamentin” titist ndodheshin në një pozitë më të butë se ata në Jugosllavinë mbretërore; ata nuk duhej të angazhoheshin për të fituar simpatinë e popullit; mjaftonte që t’u përgjigjeshin kërkesave të pushtuesit për të pasur një kolltuk të sigurt. Vullneti i popullit përjashtohej: funksionarët nuk zgjidheshin, por emëroheshin nga forumet e larta lokale dhe qendrore.
Pushteti i emëronte për qejf dhe i quante përfaqësues të popullit; por populli i quan – tradhtarë. Sepse, sipas praktikës, është dashur të provosh gatishmëri për të bërë politikë antishqiptare që të marrësh ndonjë emërim shtetëror.
Këta sahanlëpirës, që shërbyen me besnikërinë e qenit – jo popullit, por regjimit të egër antipopullor e antishqiptar – u bënë vegël e verbër në realizimin e politikës shoviniste dhe të gjenocidit mbi shqiptarët.
Me pajtimin e plotë të këtyre tradhtarëve u masakrua në 1945 popullsia shqiptare në Drenicë e Gjilan, në Tetovë e gjetkë. Me heshtjen e tyre aprovuese u likuiduan dhjetëra mijëra partizanë shqiptarë në Tivar, Srem e Slloveni, ku kishin vajtur për t’u ndihmuar popujt fqinjë jugosllavë në çlirimin nga fashizmi. “Povërënikët” dhe funksionarët titistë ishin plotësisht prezentë kur u shkel vullneti i shqiptarëve — i shprehur në Rezolutën e Konferencës së Bujanit (1943), që garantojëte të drejtën për vetëvendosje deri në shkëputje dhe bashkimin me Shqipërinë.
Në vend që të ishin në ballë të luftës së popullit për çlirim, tradhtarët si Fadilj Hoxha e Dzavid Nimani parapëlqyen qyqarinë dhe pajtimin në heshtje me të gjitha të zezat që klika titiste kishte përgatitur për shqiptarët. Ata nuk reaguan as kur u ndaloi përdorimi i flamurit shqiptar për më shumë se 20 vjet, ndërkohë që flamujt e kombeve të tjera nuk u ndaluan nën motivin e “internacionalizmit proletar”.
Ata nuk u prekën as kur drithërit u grabitën në 1947 dhe kur populli u detyrua të ushqehej me barishte; as kur kryetari renegat Xhevdet Hamza udhëhoqi aksionin famëkeq të armëve në 1956, kur shqiptarët u masakruan dhe dinjiteti i tyre u ul në baltë.
Qyqaria e tyre nuk u ndihmua as nga krenaria e nënave shqiptare, loti i tyre apo mallëngjimi i burrave që u dëbuan në Anadoll. Tradhtarët mbetën të pranishëm kudo si gëlbazë në tavë. Jetuan rehat në sistemin e “vëllazërim-bashkimit” me xhelatin, duke marrë shërbime si pallate, apartamente, vila e makina. As pabarazitë ekonomike, sociale apo kulturore nën regjimin titist nuk i prekën — përkundrazi, ata ishin pjesë e borgjezisë jugosllave, me rroga të majme dhe avantazhe materiale.
Nëse të ardhurat kombëtare në Kosovë janë gjashtë herë më të ulëta se ato në Slloveni, me papunësi deri në njëzet herë më të madhe dhe zhvillim që favorizon Beogradin e jo Kosovën, kur fshatarësia kosovare është varfëruar dhe gruaja shqiptare mbetet e diskriminuar — ç’kanë të bëjnë të gjitha këto me renegatët shqiptarë?! Ata kanë kolltuket, pallatet dhe veturat e tyre, pagat e larta, ndërsa populli vuan.
Kur shqiptarët ngrejnë zërin për bukë, të drejta e liri, tradhtarët mbajnë në dorë milicinë dhe ushtrinë — jo për të përkrahur kërkesat e popullit, por për t’i shtypur. Kur mjaftojnë milicia dhe ushtria vendëse, ata mund të thërrasin edhe forcat beogradase. Pushteti nuk kursen mjete për të shtypur shqiptarët — tanke, avionë, helikopterë, municion.
Kjo u pa në ngjarjet e 1945 dhe 1968, dhe më pas në tragjedinë më të re të Kosovës, në mars e prill 1981. Por ajo që nuk dihej ishte se, megjithë besnikërinë e tyre afatgjatë ndaj Beogradit, renegatët e vjetër si Dzavid dhe Mahmud nuk merituan asnjë shpërblim të qëndrueshëm — i lanë në rrugë, si lëvoren e limonit të shtrydhur. Stazhi i tyre nuk mjaftoi për një pension të rehatshëm.
Arsyeja? Beogradi kërkonte ca që ata nuk mund të jepnin më. Populli shqiptar kërkonte të drejta reale dhe shëmbëlltyrë të ndershme, jo sharlatanë demagog dhe kërcënimesh të kota. Është absurde të prisni nga këta renegatë — që shërbyen për dekada — të ndiheshin vërtet për popullin.
Tani populli shqiptar nuk përkulet më. Ai gjithmonë ka urryer regjimin jugosllav antipopullor, por sot kjo urrejtje është bërë mur i pakapërcyeshëm. Ngjarjet e mars-prillit 1981 e bënë të qartë: Jo! Ky vendim kushtoi me gjak. Në mes nesh dhe qeverisë së Beogradit tani ka shkruar gjaku i bijëve të shtrenjtë të popullit — gjak që i fshin të gjitha shpresat për status quo.
Beogradi është kërcënuar me përmbytje gjaku — por është e kotë: “Zemra jonë ka gjak sa gurra.” Në fakt, mbi këtë gjak forcohen themelet e vetëdijes kombëtare dhe klasore të shqiptarëve. Ndjenja e fuqisë së lirisë i ka bashkuar shqiptarët, midis tyre luftëtarët e atyre që u rreshtuan për diçka të drejtë. Me tanket, avionët dhe armët e tjera, Beogradi dogji fazat e luftës sonë — por kjo afrimin e fitores e bëri më të shpejtë.
Beogradi e di mirë: nuk ka ilaç për harrimin e vrasjeve, plagëve dhe akullit të burgjeve të pranverës 1981. Por disa tradhtarë të rinj, të futur në lojë si karta e fundit politike, nuk po e kuptojnë këtë. Kryesia e Serbisë dha mesazhin që në fillim të prillit se disa udhëheqës vasalë kosovarë — si Fadilj, Dzavid e Mahmud — “janë të pjekur për t’u larguar nga skena politike.” Dyzet vjet shërbim i tyre nuk u shpërblyen më; erdhi fasha e re renegatësh, me ambicie më të mëdha dhe gatishmëri për tradhti.
Kur populli shqiptar kërkonte republikën federale të Kosovës, ishte evidente që në ndarjen e pushtetit ata udhëheqës që mbështetën apo urdhëruan dhunën ndaj shqiptarëve – duhej të përballej me dënim të merituar. Si mund të vazhdojnë shqiptarët të jetojnë nën drejtim të atyre që kanë vrarë, plagosur e burgosur bijtë e tyre më të shtrenjtë?
Sot plaga po nxin dhe zemra ndien më shumë: Beogradi emëroi renegatë të rinj shqiptarë në vende kyçe — për tradhti të reja. Garnitura e vjetër u zëvendësua me një që thërret “mirëqenie” dhe “begati” — megjithë faktin se populli është i ngrysur nga mungesa e bukës dhe vjedhja e të mirave. Në vend që të kërkojnë republikën që kanë edhe popujt e tjerë të Jugosllavisë, këta thonë: “E kemi republikën — Serbinë.” Kur populli shqiptar kërkon të drejtat e veta, ata thërrasin: “Vëllazërim‑bashkim!” Kur dhunë regjimi mbulojnë Kosovën me gjak, ata kërkojnë distancim nga “nacionalistët shqiptarë.”
Pra, thirrjet e tyre janë për nënshtrim akoma më të madh të popullit shqiptar, për vetë¬zhdukje të vullnetit dhe të së ardhmes. Perspektiva që shikojnë ata? Nuk kanë as përvojë si paraardhësit e tyre; kanë kundërshtarë më të zjarrtë dhe skena më të zakonda. Populli shqiptar po konsolidon frontin e vet dhe forcon luftën e hakmarrjes popullore. Një mundësi u mbetet tradhtarëve: të përpëliten si peshq në zall dhe, kur pushtuesi t’i hedhi në rrugë — atje do të presë dora hakmarrëse e popullit. Të mjerë renegatë — ajo çfarë ju pret është drejtë dhe patjetër.