Nga Lutfi Dervishi
Shqipëria nuk kishte kufij të përcaktuar saktësisht kur u shpall Pavarësia, por kishte një territor të njohur si “vilajetet shqiptare”. Kufijtë shtetërorë u vendosën një vit më pas, në 1913, nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër.
Gjatë shpalljes së Pavarësisë, një pjesë e madhe e territorit shqiptar ishte nën pushtim të ushtrive fqinje (serbe, greke, malazeze). Por përqindja “80%” është e pasaktë, sepse nuk ekziston një vlerësim zyrtar me përqindje.
Origjinali i Aktit të Pavarësisë nuk është gjetur ende. Ekzistojnë kopje të mëvonshme dhe ribotime, por dokumenti i firmosur më 28 Nëntor 1912 nuk është lokalizuar.
Një pjesë e mirë e firmëtarëve patën vdekje të vështira (varfëri, internime, burgje, mërgim), por jo pothuajse të gjithë. Ka firmëtarë që patën jetë të stabilizuar apo veprimtari publike të rëndësishme.
Nuk është plotësisht e qartë kush e hartoi tekstin përfundimtar të Deklaratës. Dëshmitë historike tregojnë se Ismail Qemali, së bashku me Luigj Gurakuqin dhe delegatë të tjerë, dhanë kontribut në draftimin e saj.
Flamuri i ngritur në Vlorë më 28 Nëntor 1912 nuk ishte i qendisur nga Marigo Posio. Studimet e sotme thonë se flamuri i përdorur ishte nga familja Vlora, ndërsa Marigoja qep pambukun e bardhë rreth shtizës dhe mund të ketë qepur një flamur tjetër ceremonial.
Fotoja ikonike e Ismail Qemalit në ballkon me flamur nuk është bërë më 28 Nëntor 1912, por në vitin 1913. Deri më sot nuk ekziston foto e momentit të ngritjes së flamurit.
Mbiemri i Ismail Qemalit nuk ishte “Qemali” por “Vlora”. “Qemali” është patronim (nga emri i babait, Qemal beu), jo mbiemër në kuptimin modern.
Sot vërtet pak njerëz i njohin të 40 firmëtarët e Pavarësisë, por jo sepse ka 40, por sepse kishte 40 delegatë, prej të cilëve 38 firmosën Aktin (dy munguan në momentin e firmës).
Filmi “Nëntori i Dytë” është artistik dhe përmban disa pasaktësi historike, gjë që është e zakonshme për filma të këtij lloji.
Shqiptarët në SHBA e morën vesh lajmin për Pavarësinë disa javë më pas, por jo “dy muaj më vonë”. Lajmi u raportua në gazetat shqiptare dhe amerikane brenda pak javësh.