A mundet Evropa, nën presion, të lërë mënjanë dallimet politike dhe shqetësimet e brendshme ekonomike dhe të dalë me një front të bashkuar për shpenzimet e sigurisë dhe për të ardhmen e Ukrainës, duke përfshirë dërgimin e mundshëm të trupave atje për t’i detyruar vetes një vend në tryezën e bisedimeve?
UKRAINË – Udhëheqësit e Evropës po grinden. Samiti i tyre i sigurisë i thirrur me nxitim në Paris të hënën është dëshmi e kësaj. Ata janë ende të tronditur nga mosftimi nga SHBA për bisedimet me Rusinë për të ardhmen e Ukrainës. Presidenti amerikan Donald Trump tha të dielën se mund të takohet me presidentin rus Vladimir Putin “shumë shpejt”.
A mundet Evropa, nën presion, të lërë mënjanë dallimet politike dhe shqetësimet e brendshme ekonomike dhe të dalë me një front të bashkuar për shpenzimet e sigurisë dhe për të ardhmen e Ukrainës, duke përfshirë dërgimin e mundshëm të trupave atje për t’i detyruar vetes një vend në tryezën e bisedimeve? Ata do të përpiqen.
Administrata Trump nuk është 100% e sigurt se çfarë dëshiron të bëjë për Ukrainën. Kishte një sërë mesazhesh të përziera gjatë fundjavës. Kjo i lejon Evropës një dritare të vogël mundësie për të tentuar të bindë presidentin amerikan se është një partner i paçmuar.
Ajo shpreson ta bëjë këtë nëpërmjet këtij takimi në Paris, duke marrë topin në dy çështje kryesore të kërkuara nga Donald Trump: që Evropa të shpenzojë dhe të bëjë më shumë për mbrojtjen e saj dhe që Evropa të dërgojë trupa në Ukrainë pas një armëpushimi.
Udhëheqësit evropianë këmbëngulin se Kievi të përfshihet drejtpërdrejt edhe në bisedimet e armëpushimit. Ata kanë mbajtur prej kohësh pikëpamjen se “nuk mund të ketë vendime për Ukrainën, pa Ukrainën”. Por është edhe më shumë se kaq për Evropën.
Është kuptimi i ftohtë shumë i frikshëm, por jo krejtësisht i papritur – që administrata Trump nuk i jep përparësi marrëdhënieve as me partnerët evropianë, as mbrojtjen e tyre. Evropa është mbështetur në një ombrellë sigurie të ofruar nga SHBA që nga Lufta e Dytë Botërore.
Në varësi të parametrave të bisedimeve Rusi-SHBA mbi Ukrainën, dhe sa i guximshëm ndihet Putin prej tyre, ekziston edhe një frikë evropiane se kjo mund të përfundojë duke ndryshuar arkitekturën e sigurisë së kontinentit të tyre.
Putinit historikisht i vjen keq për përhapjen e NATO-s drejt lindjes. Fqinjët rusë – shtetet e vogla baltike, ish-sovjetike dhe gjithashtu Polonia – tani ndihen veçanërisht të ekspozuar.
Jo të gjitha vendet evropiane do të jenë në samitin e së hënës. Vetëm ato me peshë ushtarake: Mbretëria e Bashkuar, Franca, Gjermania, Italia, Polonia, Spanja dhe Danimarka – e cila pritet të përfaqësojë vendet baltike dhe nordike, plus presidentin e Këshillit të BE-së dhe sekretarin e përgjithshëm të aleancës së mbrojtjes, NATO-n. Vendet e tjera thuhet se do të kenë më vonë takime pasuese.
Edhe në mbledhjen e vogël të Parisit, do të jetë e vështirë, nëse jo e pamundur, të bihet dakord për rritjen konkrete të shpenzimeve të mbrojtjes. Polonia planifikon të shpenzojë 4.47% të PBB-së së saj për mbrojtjen në vitin 2025. Mbretëria e Bashkuar po lufton drejt 2.5% të PBB-së së saj dhe nuk e ka arritur ende.
Por liderët mund të zotohen se do të koordinohen më mirë, do të shpenzojnë më shumë brenda NATO-s dhe do të përballojnë pjesën më të madhe të rindërtimit të Ukrainës pas luftës. BE-ja pritet të forcojë gjithashtu përpjekjet e saj të mbrojtjes.
Një pjesë e madhe e takimit të Parisit do të fokusohet gjithashtu në çështjen e dërgimit të trupave në Ukrainë pas një armëpushimi. Ideja që po diskutohet nuk është për trupat paqeruajtëse, por më tepër për një “forcë sigurie”, e vendosur prapa, dhe jo në, çdo linjë eventuale të armëpushimit.
Synimi i pranisë së trupave evropiane do të ishte i trefishtë. Për t’u dërguar një mesazh ukrainasve: se ata nuk janë vetëm. Një tjetër mesazh për SHBA-në, për të treguar se Evropa “po bën atë që mundet” për mbrojtjen e kontinentit të saj, dhe mesazhi i fundit për Moskën, për të paralajmëruar se nëse thyen kushtet e një armëpushimi eventual, nuk do të merret vetëm me Kievin.
Por është një koncept i diskutueshëm dhe mund të mos jetë i popullarizuar nga votuesit. Në Itali për shembull, 50% e njerëzve të pyetur nuk duan të dërgojnë më armë në Ukrainë, nuk e kanë problem të dërgojnë djem dhe vajza, motra dhe vëllezër atje.
Ka shumë pyetje ende pa përgjigje:
Sa trupa do të duhej të dërgonte çdo vend evropian, për sa kohë dhe nën komandën e kujt? Cila do të ishte deklarata e tyre e misionit – për shembull nëse Rusia thyente kushtet e një armëpushimi të rënë dakord, a do të thoshte kjo që ushtarët evropianë do të ishin drejtpërdrejt në luftë me Rusinë? A do ta kishin shpinën SHBA-ja nëse po? Evropa do të donte një garanci sigurie nga SHBA përpara se të dërgonte ushtarë në Ukrainë. Mund të mos marrë një.
Është shumë për t’u vendosur të hënën. Dhe liderët, duke përfshirë kryeministrin e Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer, vijnë në Paris me shqetësimet e tyre të brendshme – a mund të përballojnë shpenzimet shtesë të mbrojtjes, a kanë trupat për të dërguar në Ukrainë? Gjermania është e shqetësuar për marrjen e zotimeve konkrete pak përpara zgjedhjeve të përgjithshme të nxehta. Por ky samit është më i gjerë penelata sesa shtypi imët. Biseda të paktën mund të fillojë publikisht.
A do t’i kushtojë vëmendje Donald Trump? Vështirë të dihet. Po flitet për dërgimin e një të dërguari në Uashington pas takimit të Parisit për të paraqitur çështjen e Evropës. Kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni, është e afërt me administratën Trump, për shembull.
Sir Keir Starmer ka një vizitë të planifikuar në Uashington për disa ditë. Ky mund të jetë shansi i tij për të vepruar si një urë lidhëse midis Evropës dhe SHBA-së.
Takimi i Parisit ofron gjithashtu një mundësi për Mbretërinë e Bashkuar dhe liderët e tjerë evropianë për të përmirësuar më tej marrëdhëniet pas hidhërimit të Brexit.
Mark Leonard, kreu i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, vë në dukje se Starmer mund “të demonstrojë se Britania është një palë e përgjegjshme e interesit për sigurinë evropiane… Diçka që do të vërehet dhe do të përkthehet në vullnet të mirë kur bëhet fjalë për negociatat për çështje të tjera”.
Çështje si marrëdhëniet tregtare dhe bashkëpunimi për zbatimin e ligjit, të cilat MB shpreson t’i përmirësojë me BE-në duke shkuar përpara.
Kombi pritës Franca po ndihet i sigurt. Presidenti Macron ka mbrojtur prej kohësh që Evropa të jetë më pak e varur nga vendet e jashtme për zinxhirët e furnizimit, aftësitë teknologjike dhe shumë më tepër kur bëhet fjalë për mbrojtjen. Ai u bë kryefjalë një vit më parë duke hedhur në pah idenë e trupave në terren në Ukrainë.
Franca është “shumë krenare” që shërbimet e saj të inteligjencës dhe sigurisë nuk janë të ndërthurura me SHBA-në, ndryshe nga Britania e Madhe, thotë Georgina Wright, zëvendësdrejtoreshë për studimet ndërkombëtare në Institut Montaigne. Kjo e bën më pak të komplikuar zgjidhjen, tani që Trump është në Shtëpinë e Bardhë, duke kërkuar që Evropa të kujdeset për veten.
SHBA u ka dërguar një dokument aleatëve evropianë që përbëhet nga gjashtë pika dhe pyetje, të tilla si se cilat vende do të ishin të gatshme të dërgonin trupa në Ukrainë si pjesë e një zgjidhjeje paqeje, dhe cilat qeveri do të ishin të përgatitura për të rritur sanksionet ndaj Rusisë, duke përfshirë zbatimin më rigoroz të atyre ekzistuese.
Por Julianne Smith, deri vonë ambasadorja e SHBA-së në NATO, thotë se kjo lloj pune e ndërlikuar diplomatike zakonisht kërkon javë të tëra takimesh dhe nuk mund të organizohet nga formularët e plotësuar.
Ajo shton se çfarëdo që të arrijnë liderët e Evropës në Paris, nëse e përdorin atë për të kërkuar një vend në tryezën e negociatave për Ukrainën, dora e tyre është e dobët.
“Nëse Trump mbyll sytë dhe thotë jo, a refuzon Evropa të ndihmojë? Ata nuk mund të presin hundën për të kundërshtuar fytyrën.”
Në thelb, nëse SHBA planifikon të largohet nga Ukraina dhe nga Evropa më gjerësisht në aspektin e sigurisë, ata do të duhet të rrisin ndjeshëm lojën e tyre të mbrojtjes gjithsesi.
Nëse Donald Trump nuk po shikon, Vladimir Putin sigurisht që është.
Burimi: BBC