Pesë vite pas tërmetit të 26 nëntorit 2019, shumë familje në Thumanë vazhdojnë të përballen me pasojat e një procesi rindërtimi të mbushur me padrejtësi dhe shkelje të të drejtave të pronësisë. Banorët që kishin shtëpi të dëmtuara, por të riparueshme, u detyruan t’i shihnin ato të shembeshin me premtimin se do të rindërtoheshin më mirë. Megjithatë, sot shumë prej tyre janë ende të pastrehë dhe nuk kanë marrë asnjë dëmshpërblim të drejtë për pronat e tyre.
Shumë ndërtesa të klasifikuara si të riparueshme u kategorizuan si të pabanueshme për të justifikuar shembjen e tyre, duke u lënë kështu hapësirë abuzimeve me fondet e rindërtimit. Banorët tregojnë se kanë pasur dy akt-konstatime të ndryshme për të njëjtat shtëpi: një që i lejonte të rikonstruktoheshin dhe një tjetër, i mbajtur nga autoritetet, që i shpallte të rrezikshme dhe të papërshtatshme për banim. Kjo ka bërë që shumë familje të mos marrin më pas as shtëpitë dhe as kompensimin e duhur për pronën e humbur.
Problemi bëhet edhe më i madh kur shihet se, në truallin ku ishin shtëpitë e shembura, janë ndërtuar pallate të reja, por pronarët e mëparshëm nuk kanë përfituar në mënyrë të drejtë. Ata kanë humbur jo vetëm banesat, por edhe hapësirat e biznesit, duke u përballur me një pasiguri ekonomike të madhe. Rastet e shumë familjeve tregojnë se, edhe pse kishin disa hyrje apo ambiente tregtare të ligjshme, në përfundim të procesit të rindërtimit kanë përfituar shumë më pak hapësirë ose nuk janë kompensuar fare.
Përveç shkeljeve të të drejtave të pronarëve, rindërtimi në Thumanë është shoqëruar me dyshime të forta për korrupsion. Procesi i tenderimit ka favorizuar kompani me probleme financiare dhe të lidhura me pushtetin, duke shpërfillur rregullat e transparencës dhe konkurrencës së ndershme. Një rast i tillë është kompania që fitoi një nga kontratat kryesore të ndërtimit, edhe pse ishte nën sekuestro nga përmbarimi në kohën kur u shpall fituese, gjë që do të duhej ta përjashtonte nga gara.
Afatet për përfundimin e projekteve janë shkelur vazhdimisht, duke lënë shumë familje në pasiguri të zgjatur. Pallatet që duhej të ishin gati në qershor 2021 ende nuk ishin përfunduar në gusht të atij viti, ndërsa banorët prisnin në kushte të vështira. Shumë prej tyre jetojnë me qira, ndërkohë që bonusi i qirasë u është ndërprerë, duke i detyruar të përballen me vështirësi financiare të mëdha.
Dëmshpërblimi i vonuar ose i munguar ka rënduar akoma më shumë situatën e banorëve. Shumë prej tyre janë detyruar të kërkojnë drejtësi në gjykatë, por proceset administrative dhe gjyqësore janë zvarritur për vite. Ndërkohë, askush nuk është mbajtur përgjegjës për padrejtësitë dhe abuzimet e kryera gjatë procesit të rindërtimit, duke lënë qytetarët në një luftë të pabarabartë me institucionet.
Banorët e Thumanës ndihen të tradhtuar nga shteti dhe kërkojnë që të respektohen të drejtat e tyre. Ata kërkojnë kompensimin e drejtë për pronat që kishin dhe që u janë marrë pa vullnetin e tyre. Megjithatë, mungesa e transparencës dhe indiferenca e institucioneve ka bërë që shumë prej tyre të humbasin shpresën për një zgjidhje të shpejtë.