Shqipëria humbi më 1 shtator 2025 një nga figurat më të shquara të kulturës dhe artit të saj, regjisorin e madh Dhimitër Anagnosti, i cili ndërroi jetë në moshën 89-vjeçare pas një lëngimi të gjatë.
Lajmin e hidhur e bëri të ditur vajza e tij, Juna Anagnosti, e cila me një mesazh prekës shkroi:
“Lamtumirë Dhimitër Anagnosti, regjisori i jetës sonë! Pas një lëngimi të gjatë iu binde ligjit të jetës! Lamtumirë babush!”
Një jetë kushtuar artit
Dhimitër Anagnosti lindi më 23 janar 1936 në Vuno të Himarës. Pas studimeve në Institutin prestigjioz të Kinematografisë VGIK në Moskë, ai u kthye në atdhe për të dhënë një kontribut që do të mbetej i pashlyeshëm në historinë e filmit shqiptar.
Karrierën e nisi si operator në Kinostudion “Shqipëria e Re”, duke punuar në filma si Debatik dhe Toka jonë. Shumë shpejt kaloi në regji, ku realizoi filma që u kthyen në gurë kilometrikë të kinemasë shqiptare, mes tyre Komisari i dritës, Dueli i heshtur, Lulëkuqet mbi mure, Përrallë nga e kaluara dhe të tjera që vazhdojnë të magjepsin publikun.
Gjatë katër dekadave krijimtarie, Anagnosti realizoi 14 filma artistikë, 10 dokumentarë dhe shkroi mbi 15 skenarë. Vepra e tij është e gjerë, e thellë dhe e lidhur ngushtë me jetën, shpirtin dhe historinë e shqiptarëve.
Nderime dhe kontribut shoqëror
Për artin e tij të madh, Anagnosti u nderua me titujt më të lartë shtetërorë, si “Artist i Popullit” dhe “Nderi i Kombit”.
Por ai nuk u kufizua vetëm në art: në fillim të viteve ’90 u përfshi në jetën politike si deputet dhe ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Më pas themeloi Fondacionin Fan Noli, me të cilin mbështeti artistë dhe projekte kulturore.
Homazhe dhe kujtime
Ndarja e tij nga jeta u shoqërua me reagime të shumta nga bota e artit dhe politika:
Presidenti Bajram Begaj u shpreh: “Plejadës së artistëve të mëdhenj iu shkëput një tjetër yll. Shqiptarët do të vazhdojnë të magjepsen nga arti yt i madh.” Kryeministri Edi Rama e cilësoi “babain e kinemasë shqiptare” dhe kujtoi filmin e tij të pavdekshëm Lulëkuqet mbi mure. Ilir Meta e quajti një figurë të panteonit të kulturës kombëtare, ndërsa Sali Berisha e vlerësoi si një kolos të regjisurës dhe intelektit shqiptar. Aktori Mevlan Shanaj shkroi me dhimbje: “Nuk ka një të dytë si ai… Sa e varfër kinemaja pa ty, sa të pasur na e ke lënë dijen për jetën shqiptare!”
Trashëgimia që mbetet
Dhimitër Anagnosti nuk ishte vetëm një regjisor, por edhe një mjeshtër i rrëfimit filmik, një intelektual i angazhuar dhe një mësues për breza të tërë kineastësh. Vepra e tij mbetet dëshmi e fuqisë së artit për të ruajtur kujtesën dhe shpirtin e një kombi.